Last van je interne criticus? Dit is hoe je er mee afrekent

Bart moet nogal veel. Vooral van zichzelf. Hij ziet vooral wat er niet goed gaat. Hoe reken je af met een sterke interne criticus?

Amper vijf minuten zit Bart op mijn sofa en ik heb al minstens tien voorbeelden gehoord van situaties die hij niet goed heeft aangepakt. Want als er iets is dat Bart goed kan, dan is het anderen overtuigen over wat er allemaal aan hem mankeert. En was ik niet zijn coach dan ging ik er bijna in mee.

De interne criticus opspeuren

‘Je praat nogal veel’, constateer ik. En ik haal diep adem. ‘Heb je enig idee waarom je zoveel woorden gebruikt?’ Wat volgt is een gedetailleerd antwoord waarin Bart uitlegt dat hij eerlijk wil zijn en niks achterhoudt. Dus legt hij al zijn negatieve eigenschappen meteen op tafel, nog voor de ander er ook maar om vraagt.

‘Zorgvuldigheid is belangrijk voor je’, stel ik. Hopend dat hij de kwaliteit hiervan inziet. Even lijkt het of het werkt, maar al snel zitten we weer op het spoor van angst. Hij is bang dat de ander boos wordt of hem verkeerd begrijpt. Je herkent de interne criticus als iemand vaak geneigd is om zich te verontschuldigen of verantwoording af te leggen.

Eind van de maand loopt Bart zijn contract af. Voor de zoveelste keer ontslagen omdat hij niet daadkrachtig genoeg is. Het doet hem pijn dat hij steeds opnieuw hoort dat hij te introvert is en meer initiatief moet nemen.

Barts interne criticus is veeleisend

Bart moet nogal veel. Van anderen, maar vooral van zichzelf. Als hij praat staan zijn ogen ernstig en vormt zich een diepe frons tussen zijn wenkbrauwen. Zijn handen liggen roerloos in zijn schoot en zijn voeten raken amper de grond. En hij praat en praat over al die keren dat hij het niet goed deed. De voorbeelden blijven maar komen. In Barts hoofd bevindt zich een onuitputtelijke bron van negatieve ervaringen waarin hij de hoofdrol speelt.

Het effect van negatieve overtuigingen

‘Wat verwacht je van mij?’, vraag ik hem. Bart wil graag dat de dingen minder ingewikkeld worden. Want het voelt vaak alsof hij vastzit. En hij wil graag spontaan reageren zonder dat hij zich druk maakt om wat anderen vinden. Hij haalt het beeld aan van zijn dochtertje. Onbevangen en nieuwsgierig. Iets wat Bart in de loop van zijn leven is kwijtgeraakt.

Barts verhaal staat niet op zichzelf. Veel jongvolwassenen die ik begeleid kennen een sterk ontwikkelde interne criticus. Een innerlijke stem die je telkens op je kop geeft om je te vertellen wat je anders of beter had kunnen doen. Erg vermoeiend kan ik je uit eigen ervaring vertellen. Je aandacht is meestal bij de ander, en je doet er dan ook alles aan om oké te zijn in de ogen van die ander. En zo verlies je een deel van je spontaniteit en eigenheid.

Want of dingen ingewikkeld zijn ligt vaak aan de overtuigingen die je over jezelf hebt. Bart heeft een sterke overtuiging dat hij het nooit goed doet. Hij is zich hyperbewust van zijn gedrag. En dan met name de dingen die hij niet goed doet.

Vraag ik hem naar zijn kwaliteiten, dan noemt hij iets algemeens als enthousiast of perfectionistisch. Om meteen daarna toe te voegen wat hij nog te leren heeft. Zijn bron met positieve ervaringen staat bijna droog.

Hoe krijg je meer vertrouwen in jezelf?

In elk geval niet door jezelf continu op de kop te zitten en te benadrukken wat er allemaal misgaat. Maar vaak zijn deze overtuigingen zo sterk aanwezig dat het moeilijk is om te zien wat er wel goed gaat.

In de komende gesprekken verleggen we eerst het perspectief. Ik hoef Bart niet te vertellen wat hij niet goed doet. Dat heeft zijn interne criticus jarenlang gedaan. Mijn taak is om Bart te laten zien wat er wel goed gaat. Door in te zoomen op successen neemt zijn vertrouwen langzaam toe. Zodat op een dag deze bron ook onuitputtend is.

Daarna maak ik Bart bewust van hoe zijn formulering meer vragen oproept. Ik herhaal de woorden die hij gebruikt en dik ze hier en daar wat aan. Ik vraag hem om zich in de ander in te leven. Iets wat Bart goed kan. Steeds opnieuw daag ik Bart uit om specifiek te zijn. Wat bedoel je precies? Wat wil je bereiken met wat je vertelt? En hoe formuleer je het zo dat je boodschap overkomt? Samen zoeken we naar manieren om zijn zinnen krachtiger te maken.

Bart formuleert zijn zinnen nu positief. In plaats van dat hij wordt afgewezen vertelt hij nu dat de keuze op iemand anders is gevallen. De lach op zijn gezicht verraadt dat hij er plezier in krijgt en het minder persoonlijk opneemt. Hij weet nu wanneer hij mag stoppen met praten. Ook als hij de behoefte voelt om zich te verontschuldigen. De zwaarte om Bart heeft plaatsgemaakt voor luchtigheid. Hij straalt, beweegt en durft zichzelf te laten zien. Ook als het een keer misgaat.

Wil jij ook afrekenen met je interne criticus?

Ben je streng naar jezelf? Zie je vooral wat er beter kan? Coaching helpt je om je positieve eigenschappen te accepteren waardoor goed weer goed genoeg is.

Je wordt je bewust van de dynamiek tussen jou en anderen. Je begrijpt of je gedrag je helpt om je doelen te bereiken. En je leert hoe je andere stijlen toepast. In een gratis kennismakingsgesprek vertel ik je graag wat ik voor jou kan betekenen.

---

Dit blog is gepubliceerd met toestemming van de coachee. Om privacyredenen zijn de naam en persoonlijke omstandigheden gewijzigd.